MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA (ISKAT)

 

MÜJGAN BÜLBÜL - NOTER

 

Mirasçılıktan çıkarılma: Saklı payın temelini teşkil eden aile dayanışmasının zedelendiği hallerde saklı paylı mirasçıyı mirastan uzaklaştırma olanağını miras bırakana tanıyan ölüme bağlı bir tasarruftur.

Kanun, mirasçılardan bir kısmını saklı pay yani mahfuz hisse gibi bir imkanla donatırken, onları da miras bırakan ve yakınlarına karşı saygılı olmaya, kanunun öngördüğü bazı yükümlülüklerle bağlı kalmaya zorlamıştır. Bu nedenle ıskat ailede adalet hisselerini tatmin eden, karşılıklı saygı, sevgi ve yükümlülükleri dengeleyen bir araçtır da denebilir.

Ana-baba ve çocuklar birbirlerine karşı aile yararlarının gerektirdiği yardım ve saygıyı göstermek zorundadırlar. Aile şerefi ortaktır, bunu hep birlikte korumakla yükümlüdürler geçim sıkıntısına düşen usul ve füru birbirinden, yoksul kardeş refah İçindeki kardeşten nafaka isteyebilir. Karı-koca birbirlerine sadakat ve yardımla yükümlüdürler. Çocuklar ana-babaya itaat etmek ve onları dinlemek zorundadırlar.

İşte aile bağlarını güçlendiren ve bunların korunmasına hizmet eden ıskat, bu karşılıklı yükümlülüklerden birinin mahfuz hisseli bir mirasçı tarafından ihlali halinde, miras bırakanı tarafından mirasçılıktan uzaklaştırılma tehlikesi ve müeyyidesi ile karşı karşıya bırakabilecektir.

Bu tasarrufta mirasbırakan saklı paylı mirasçısını miras hakkından ve saklı payından yoksun bırakabilir. Mirasçılıktan çıkarılma sadece SAKLI PAYLI MİRASÇILAR hakkında hüküm ifade eder.

Mirasçılıktan çıkarma murisin tek taraflı bir ölüme bağlı tasarrufu ile gerçekleşir.

Mirasçılıktan çıkarma cezai (olağan) ve koruyucu olmak üzere iki türlüdür.

1.) Cezai (olağan) mirasçılıktan çıkarma: (T.M.K.510) Miras bırakan saklı paylı

mirasçısını

a.) Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse;

b.) Mirasçı mirasbırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse

ölüme bağlı bir tasarrufta mirasçılıktan çıkarılabilir.

2.) Koruyucu mirasçılıktan çıkarma ise; tamamen iyi niyete dayalı miras bırakanın mirasçılıktan çıkardığı mirasçının çocuklarını koruma amacına yöneliktir. T.M.K. nun 513. maddesinde düzenlenmiştir.

"Miras bırakan hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan alt soyunu saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.

Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olunur."

CEZAİ (OLAĞAN) MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA

T.M.K. 510 maddesine göre cezai (olağan) mirasçılıktan çıkarma sebepleri iki kısımda incelenebilir.

1.) Mirasçının miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş olması gerekir. Bu suçun tamamlanması şart olmadığı gibi bu konuda bir mahkûmiyet kararı bulunması koşul değildir.

Mirasçılıktan çıkarma sebebi olarak eski kanun "ağır bir cürüm" işlemeyi ön görmüş iken, yeni medeni kanun bunun yerine "ağır bir suç" deyimini kullanmıştır. Böylece cürüm niteliğinde olmayan eylemler dahi mirasçılıktan çıkarılmaya sebep olabilecektir.

Ağır suçtan amaç miras bırakının şahsiyet haklarına beden tamlığına mamelekine yönelik onunla aile bağlarının koptuğunu gösteren hukuka aykırı bir suçtur. Bunun belirlenmesinde ceza hukuku değil medeni hukuk kuralları göz önünde bulundurulacaktır. Yani hukuk hâkimi suçun ağırlığını belerlerken ceza hukukunun kuralları ile bağlı olmaksızın karar verecektir. (Örneğin bir şahsa atılan tokatın ceza hukuku esaslarına göre çok önemli bir ağırlığı yoktur ama ana-babaya atılan bir tokatın medeni hukuk kuralları ailedeki saygı örf ve adet olarak nitelendiğinde bu eylemin ağırlığı son derece büyük olmaktadır.)

Suçun mutlaka miras bırakana karşı işlenmiş olması gerekmez. Yakınlarına karşı aynı nitelikte işlenen suçlarda mirasçılıktan çıkarma nedenleridir. Yakınlık kavramını miras bırakanın sevgi saygı ve bağlılık kurduğu tüm kişiler örneğin nişanlı, arkadaş, ona bakan, öğretmen vb. kişiler dâhildir.

2.) Mirasçının mirasbırakana ve mirasbırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülükleri yerine getirmemesi (T.M.K. 510/2) bu konuda ağır sonuçlu, büyük kusurlu davranışta bulunması.

Örneğin T.M.K. 185 maddesinde düzenlenen sadakat, yardım, bağlılık, çocuklara itina gösterme, görevini yapma, anne-baba ve çocukların karşılıklı sevgi saygı, yoksulluğa ve zarurete düşmeden, yardım yükümlülüğü, nafaka borcu, birlik ve huzuru bozan davranışlarda bulunmama ilkelerine aykırı hareketler vs.

Mirasçının mirasbırakanına karşı kötü muamelede bulunması, eşlerden birinin zinası, kötü yaşantı, mirasbırakanın hastalıklarda, özel günlerinde veya genel olarak aranıp sorulmaması, aile şerefinin bir şekilde ihlali eşlerden birinin evlilik birliğini haksız yere terk etmesi gibi daha pek çok örnek aile hukukundan doğan görevlerinin ağır şekilde ihlali olarak değerlendirilip, mirastan ıskat sebebi olarak kabul edilebilir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi bu tür sebeplerde bir denge ölçü aramış ve " basit olaylar ıskat sebebi sayılırsa, mirasçı mirasbırakanın devamlı baskısı altında tutulmuş olur ki, bu durum insan kişiliğini olumsuz etkiler. Ama buna karşılık olaylara aşırı hoşgörü ile bakılırsa da bu defa mirasbırakan arzuladığı saygıdan ve yardımdan yoksun bırakılmış olur" şeklinde bir denge esası getirilmiştir.

Aynı nedenlerle evlatlıkta mirasçılıktan çıkarılabilir.

Mirasçılıktan çıkarma hakları kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğundan mirasçılara geçmez. Sadece mirasbırakan tarafından kullanılabilir.

MİRASTAN ÇIKARMA (ISKAT) ŞARTLARI

Mirastan çıkarma;

a.) Mirasçının ayırtım gücü taşıması, kısıtlı veya kusurlu davranışlarıyla belirlenen fiilleri yapması gerekir.

b.) Mirasçının fiilinin iradi olması yanında hukuka aykırı olması da gerekir.

c.) Mirasçılıktan çıkarmaya neden olacak fiilin ağır bir suç olması da

ön koşuldur.

d.) Mirasçılıktan çıkarmanın ölüme bağlı tasarruf şekillerinden biri ile yapılması da şarttır.

MİRASÇILIKTAN ÇIKARILMA (ISKAT) ŞEKLİ

Mirasçılıktan çıkarılma ölüme bağlı bir tasarruftur ve mutlaka ölüme bağlı tasarruf şekillerinden biri ile yapılması şarttır. Uygulamada vasiyetname ile yapılmaktadır.

Mirasçılıktan çıkarma nedeni ölüme bağlı tasarrufta mutlaka gösterilmelidir. Mirastan çıkarma sebebi açık olmalı, belirli bir eyleme işleme ve davranışa dayanmalıdır. Sadece mirastan, mirasçılıktan çıkardım, miras dışı bıraktım, bana ilgi göstermedi vb. gibi gerekçesiz sözler yeterli sayılmamalı buna neden olan delillerin gösterilmesi de mirastan çıkarmaya itiraz halinde diğer tarafa kolaylık sağlayacağından tasarrufta yer almalıdır.

Mirasbırakanın gösterdiği sebepler doğruluğunu kanıtlamaya yetmiyor veya sebebin varlığını kanıtlamıyorsa bu takdirde mirasçılıktan çıkarılma (ıskat) iptal olacaktır.

1.) Mirasçılıktan çıkarılan kişinin mirasçılıktan çıkarılma ile mirasçılık sıfatı

sona erer.

2.) Mirasçılıktan çıkarma saklı payın tamamına ilişkin olabileceği gibi bir

kısmına ilişkin de olabilir.

3.) Kısmi mirastan çıkarma halinde ise mirasçının mirasçılık sıfatı devam eder.

Çünkü mirasçılıktan çıkarma dışında kalan saklı payın bir kısmını mirasçı iktisap edecektir.

4.) Mirasçılıktan tamamen çıkarılan kimse mirastan pay alamayacağı gibi

tenkis davası da açamaz.

5.) Miras bırakanın, mirasçılıktan çıkardığı mirasçı lehine belirli mal vasiyetinde

bulunması da mümkündür.

6.) Mirasçılıktan çıkarma şahsidir. Mirasçılıktan çıkarılanın alt soyu o kimse

miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

7.) T.M.K.510 maddesi gereğince miras bırakan başka bir tasarrufta bulunmuş

olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi mirasçılıktan çıkarılanın varsa alt soyuna yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır.

Mirastan çıkarılanın alt soyu o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

MİRAS BIRAKANIN MİRASÇIYI AF ETMESİ

Mirasbırakan mirasçılıktan mirasçısını sonradan affedip onunla barışabilir. Miras bırakan mirasçılıktan çıkardığı mirasçıyı vasiyetname ile mirasçı atayabilir veya mirasçılıktan çıkarma ile ilgili tasarrufundan yine ölüme bağlı bir tasarrufla vazgeçebilir.

Ancak bazı görüşlere göre miras bırakan bu yollardan birini seçmeden fiil ve davranışları ile mirasçıyı af ettiğini göstermiş ise durum ne olacaktır?

MK.578.maddesinde düzenlenen af ile mirastan yoksunluğun ortadan kalkması hükmü kıyasen burada da uygulanabilecek midir? Mirastan yoksunluğun herhangi bir şekle bağlı olmaması, mirasçılıktan çıkarmanın ölüme bağlı bir tasarruf şeklinde yapılmasının zorunlu oluşu karşısında, mirasçılıktan çıkarmanın ölüme bağlı bir tasarruf şeklinde yapılmasının zorunlu karşısında, mirasçılıktan çıkarmanın af ile ortadan kalkamayacağına ilişkin Yargıtay kararları vardır.(Y.2.HD.7.1.1997 gün 7414-10776 SK.)

OLAĞAN MİRASÇILIKTAN ÇIKARILMAYA İTİRAZ

Mirasçılıktan çıkarma haksız ise mirasçılıktan çıkarılan mirasçı davacı, mirasçılıktan çıkarılmaya itiraz edebilir ve mirasçılıktan çıkarılmasının iptalini ve tenkisini isteyebilir.

Genel Olarak Mirasçılıktan Çıkarmanın İtiraz Nedenleri:

İptal Davası: Davacı genel olarak vasiyetçinin ehliyetsiz olduğunu, mirasçılıktan çıkarılmanın, yanılma aldatma, korku sonucunu ortaya koyarsa, Tasarrufun içeriği bağlandığı koşullar veya yüklenmeler hukuka ve ahlaka aykırı ise ve vasiyetname şeklen geçersiz ise mirastan çıkarma tasarrufu iptal edilir ve mirasçı mirastan çıkarılmış gibi miras hakkına kavuşur.

Öze/ Olarak Mirasçılıktan Çıkarmaya İtiraz Nedenleri:

Olağan mirasçılıktan çıkarmanın hükümsüz kılınması konusunda ölüme* bağlı tasarrufun genel hükümleri dışında T.M.K. 512. maddesinde belirlenen bazı özel durumlarda mirastan çıkarılana ölüme bağlı tasarrufa itiraz ederek onu kısmen veya tamamen etkisiz bırakma imkanı tanınmıştır. Bu itirazın durumuna göre tenkis veya iptal davası açmak suretiyle gerçekleşir.

TENKİS DAVASI: T.M.K nun 512 mad. göre mirasçılıktan çıkarma mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir.

Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, sebebin varlığını ispat, çıkarılmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer.

Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir. Ancak mirasbırakan bu tasarrufu, çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa çıkarma geçersiz olur.

Bu durumda tenkis davası;

1.) Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufunda mirasçılıktan çıkarma nedenini göstermemişse, tasarruf saklı paya etkili olmayacağından bir tenkis davasına konu olacak ve mirasçı saklı payını alabilecektir.

2.) Ölüme bağlı tasarrufta yer alan mirasçılıktan çıkarma nedenlerinin T.M.K. 510/madde 1 ve 2 de öngörülen nitelikte olmaması durumunda, mirasçılıktan çıkarılan mirasçı tenkis davası yolu ile saklı payını kazanacaktır.

3.) Mirasçılıktan çıkarma tasarrufuna karşı çok özel nitelikleri iptal davası T.M.K. son fıkrası gereğince mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa mirastan çıkarılan davacı (mirasçı) bunu ispatlayarak, mirasçılıktan çıkarmaya ilişkin ölüme bağlı tasarrufu iptal ettirmek suretiyle hükümsüz kılabilir. Bu durumda da sadece saklı payın değil bütün miras hakkını kazanır.

KORUYUCU MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA (T.M.K.513)

T.M.K. nun 513. maddesine göre mirasbırakan hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.

Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutar, mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olunur.

BORÇ ÖDEMEDEN ACİZ SEBEBİYLE MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA-KORUYUCU MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN KOŞULLARI

1.Koşul:        Koruyucu mirasçılıktan çıkarma mirasbırakanın alt soyu hakkında

geçerlidir. Evlatlıkta bu guruba girer

2.Koşul: Alt soyu borç ödemekten acize düşmüş olması ve bunun aciz vesikası soya haciz tutanakları ile belgelendirmesi gerekir.

3.Kosul: Mirasbırakanın ölümü anında mirasçılıktan çıkarılanın, alt soyunun çocuğu olmalı veya çocuğu doğmuş veya tamamen sağ doğmak şartı ile ana rahmine düşmüş olmalıdır.

4.Koşul: Koruyucu mirasçılıktan çıkarmada mirasçılıktan çıkarma gibi ölüme bağlı tasarrufla yapılır ve tasarrufta mirasçılıktan çıkarma nedeni gösterilir.

5.Kosul: Koruyucu mirasçılıktan çıkarmada mirasbırakan altsoyunu saklı payın ancak yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir ve bu yarı saklı payı da ancak mirasçılıktan çıkarılanın mevcut ve doğacak çocuklarına özgüleyebilir. Yoksa bu hisse üzerinde dilediği gibi tasarruf edemez.

Bu koşullardan birinin eksikliği halinde, koruyucu mirasçılıktan çıkarma tasarrufu yapılamaz.

Mirasçılıktan çıkarılan kimse ve alacaklıları yalnız saklı payın yarısını talep edebilir. Mirasçılıktan çıkarılanın altsoyları saklı payın diğer yarısına sahip olurlar

Şekil noksanlığı, ehliyetsizlik ve irade sakatlıkları (yanılma, aldatma, Korkutma) genel nedenler ile tasarruf iptal edilebileceği gibi mirasbırakanın ölümü anında aciz hali ortadan kalkmış veya borç miktarı, miras hissesinin yarısından aşağı bir miktara düşmüş ise mirastan çıkarılanın talebi şartı ile mirasçılıktan çıkarma özel nedenler ile ortadan kaldırılabilir.

MİRASTAN YOKSUNLUK (MİRASTAN MAHRUMİYET)

Mirastan yoksunluğu T.M.K. nın 578 ve 579 ncu maddeleri düzenlemiştir.

Madde 578: "Aşağıdaki kimseler, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla her hangi bir hak da edinemezler:

1.Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,

2.Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,

3.Miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler,

4.Miras bırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten veya hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.

Mirastan yoksunluk, miras bırakanın affıyla ortadan kalkar."

Madde 579: "Mirastan yoksunluk, yalnız yoksun olanı etkiler

Mirastan yoksun olanın alt soyu, miras bırakandan önce ölen kimsenin alt soyu gibi mirasçı olur."

Mirastan çıkarmayı mirastan yoksunlukla karıştırmamak gerekir. Zira bunlar birbirine yakın kavramlar gibi görünmektedir. Mirastan çıkarma murisin bir ölüme bağlı tasarrufundan doğar, oysa mirastan yoksunluk kanunun saydığı sebeplerden birinin varlığı halinde kendiliğinden, her hangi bir karar ve işleme gerek olmadan, kanuni zorunluluk olarak doğar.

MÜJGAN BÜLBÜL

ÜSKÜDAR 4. NOTERİ

SORULAR

1-Mirasçılıktan çıkarma için mirasçının işlediği ağır suçtan mahkumiyet kararı bulunması şart mıdır ?

-Değildir. Sadece ağır suç olması yeterlidir. Bu suçun tamamlanması şart olmadığı gibi mahkûmiyet kararı da bulunması şart değildir.

2-Suçun mutlaka miras bırakana mı işlenmiş olması gerekir?

-Hayır. Mirasbırakanın yakınlarına karşı aynı nitelikte işlenen suçlarda mirasçılıktan çıkarma nedenidir? Nişanlı ya da arkadaş da yakınlık kavramına dâhildir.

3-Mirasçılıktan çıkarma nedeni gösterilmeden mirastan çıkarma işlemi yapılabilir mi?

-Yapılamaz. Mirastan çıkarma işleminde mutlaka neden gösterilmek zorundadır.

4-Ayırtım gücü taşımayan mirasçı mirasçılıktan çıkarılabilir mi?

-Hayır. Mirasçılıktan çıkarılan mirasçının mutlaka ayırtım gücü taşıması gereklidir.

5-Mirastan çıkarma işleminde mirasçının alt soyu da dahil edilebilir mi ?

-Hayır. Mirasçılıktan çıkarma şahsidir. Mirasçılıktan çıkarılanın alt soyu o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

T.M.K.510 maddesi gereğince miras bırakan başka bir tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı o çıkarılanın kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi varsa alt soyuna yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır.

6-Evlatlık da mirasçılıktan çıkarılabilir mi ?

MÜJGAN BÜLBÜL

ÜSKÜDAR 4. NOTERİ

---