FERAGATNAME VE FERAGAT SÖZLEŞMESİ - ANKARA NOTER ODASI
Dizin
Vazgeçme, el çekme anlamına gelen feragat, yasalarımızda düzenlenmemiştir. Fakat öğreti ve uygulamada bir yeri bulunmaktadır.
Mirasçılar; terekenin tamamı veya bir kısmı üzerinde miras payının devri konusunda yazılı olarak sözleşme yapabilirler. Miras bırakandan kalmış olan vasıtanın mirasçıların feragatı ile bir mirasçı adına trafik kuruluşunda tescili için, işlemin noterce onaylanması istenmektedir. Miras paylaşım sözleşmesi ile vasıtanın bir mirasçıya bırakılmasında da sözleşmenin noterce onaylanması aynı genelge ile istenmektedir. Mirasçılar arasındaki feragatın dayanağı Türk Medeni Kanununun 677. maddesidir. Yani, mirasçının terekenin tamamı veya bir kısmı üzerindeki miras payını diğer bir mirasçıya devretmesidir.
Noterde çeşitli konularda feragatnameler yapılmaktadır. Daha çok silah ve vasıta üzerindeki miras payından dolayı feragatname yapılması istenmektedir. TNB.nin 1995/68 ve 2003/32 sayılı genelgelerinde; bir mirasçının miras bırakandan kalmış olan silah üzerindeki miras payından, diğer bir mirasçı lehine vazgeçmesinden söz etmektedir. Miras bırakanın ölümü ile, mirasçıları için miras hakkı doğmuş olmaktadır. Mevcut olan miras haklarından bir mirasçı için vazgeçmektedirler. Silahın devir izin belgesi istenmeden, miras bırakanın öldüğüne dair mirasçılık belgesi veya nüfus kayıt örneği ile feragatname yapılmaktadır. Miras bırakandan kalmış olan motorlu taşıt üzerindeki bir mirasçının miras payından, diğer bir mirasçı lehine vazgeçmesinden söz edilmektedir. Bir mirasçı olması zorunlu değildir, iki veya daha çok sayıda da mirasçı lehine feragat yapılabilir.
İlgili Trafik tescil büro veya şubesinde, mirasçılar adına geçirme ve tescil işlemi yapılmadan ve tescil belgesi değişmeden mirasçılar arasında, noterden feragatname yapılabilmektedir. Miras bırakandan kalmış olan vasıtanın, mirasçı olmayan bir kimseye devredilmek istenmesi halinde; öncelikle ilgili trafikte, mirasçılar adına geçirilmesi ve tescili ile adlarına motorlu araç tescil belgesi alındıktan sonra, noterden satış işleminin yapılması gerekmektedir. Mirasçılar için yapılabilen feragatname, mirasçı olmayan için yapılamaz. Bu, yasanın mirasçıya tanıdığı bir kolaylıktır. Silahın da mirasçı olmayan bir kimseye devredilmek istenmesi durumunda; mirasçılar adına geçirilmeden ve ruhsat değişmeden, mirasçılık belgesi veya nüfus kayıt örneği ve devralmak isteyenin getireceği devir izin belgesi ile noterden devir işlemi tüm mirasçılar tarafından yapılabilir.
Miras bırakandan kalmış olan tabanca veya vasıta için mirasçıların noterde yapacakları feragatname tek taraflı olabileceği gibi iki taraflı da olabilir. Yalnız feragat edenlerin feragatnameyi imzalamaları ile işlem tamamlanmış olur, lehine feragat yapılmış olan mirasçının imzalaması ve feragatı kabul etmesi zorunlu değildir. Doğaldır ki lehine feragat yapılan da işlemi imzalayabilir, O zaman işlem feragat sözleşmesi haline gelir. Bu bir mirastan feragat sözleşmesi değildir. Mirastan feragat sözleşmesinde; mirasçı miras hakkından feragat etmekte, miras bırakanı da bu feragatı kabul etmektedir. Mirastan feragat sözleşmesinin taraflarının; miras bırakan ile mirasçısı olması ve mirasçının feragat söylemini, miras bırakanın kabul etmesi zorunlu bulunmaktadır. Bunlar olmazsa işlem de mirastan feragat sözleşmesi olmaz.
Silah veya vasıtanın mirasçılar arasında feragatname yaparak bir mirasçıya devredilmesinde, değer gösterme zorunluluğu yoktur. İlgililer isterlerse değer gösterebilirler. Değer gösterilirse, imza sayısına göre bu değer üzerinden nisbi harcın alınması, fakat damga vergisinin alınmaması gerekir (TNB’nin 1996/16,1996/36,1996/63 ve 2001/32 sayılı gen.). Miras bırakandan kalmış olan vasıta üzerindeki miras haklarından, diğer mirasçı lehine feragat edilmesinde, ilişik kesme belgesi istenmediği gibi, satış sözleşmesi örneğinin trafik kuruluşuna gönderilmesine de gerek bulunmamaktadır. Yalnız vergi dairesine gönderilecektir.
Uygulamada silah için tek taraflı feragatname, araç içinse; tek taraflı veya iki taraflı feragatname yapıldığı gibi, miras paylaşım sözleşmesi de yapılmaktadır, Miras paylaşım sözleşmesine bütün mirasçıların katılması ve sözleşmeyi imzalamaları zorunludur. Uygulamada yapılmamakla beraber silah için de miras paylaşım sözleşmesi yapılmasında hukukça bir engel bulunmamaktadır (Türk Medeni Kanunu 676).
Miras bırakandan kalmış olan telefonun mirasçılardan birisine devri için de, diğer mirasçıların tek taraflı olarak telefon üzerindeki miras paylarından vazgeçerek telefonu bir mirasçı adına kayıt yaptırmaları olanaklıdır (TNB. nin 1989/86 sayılı gen.).
İstimlak edilen taşınmaz için takdir komisyonunca takdir edilen bedele itiraz etmeyeceğine, bedel artırımına gitmeyeceğine ve komisyon kararını aynen kabul ettiğine dair işlemi Maliye Bakanlığı, değer gösterilmesi zorunlu taahhütname olarak kabul etmişti (TNB’nin 1994/68 sayılı gen.). Maliye Bakanlığı daha sonra Adalet Bakanlığı ile yapılan yazışmalar sonunda; bunun feragatname olduğunu, değer gösterilmesinin zorunlu olmadığını ve feragatnameden damga vergisi alınamayacağını kabul etmiştir (TNB’nin 1996/16 sayılı gen.).
Trafik kazası sonucu aracında meydana gelen hasar nedeniyle; hasar bedeli istemeyeceğine, dava ve talep hakkından vazgeçtiğine dair feragatnamede, değer gösterilmesinin zorunlu olmadığı bildirilmiştir (TNB. 1996/36 sayılı gen.)
Toplu iş sözleşmesi ile belirlenen zam ve ödemelerin bir bölümünden feragat edildiğine ilişkin işlemin noterliklerde yapılamaz.
Türk Hava Kurumu, kurumda pilot eğitimi görmek isteyen kişiden, bu eğitim sırasında yaralanması veya ölümü halinde kurumun sorumlu olmayacağı ve kurumdan bir hak talep etmeyeceği, ölümü halinde mirasçılarının kurumdan hak talep etmeyecekleri hususunda taahhütname yapamaz.
Kişinin, eğitim sırasında ölümü halinde, mirasçılarının Türk Hava Kurumundan hak talep etmeyeceklerine dair taahhütname vermesi, mirasçıları lehine ileride doğabilecek bir haktan onlar adına önceden feragat etmesi hukuka aykırı olup, böyle bir sözleşmeye geçerlilik tanınamaz. Noterde böyle bir işlemin ne isim altında olursa olsun yapılmaması gerekir.1990/72 sayılı genelge
Belediyelerin kentsel dönüşüm çalışmaları sırasında kişinin, sahibi olduğu tapulu taşınmazını vermesi karşılığında, kendisine tahsis edilecek Toplu Konut İdaresince yaptırılan konuttaki hakkından bir kişi lehine feragat etmesi halinde; işlemin sadece tahsis hakkı sahibinin tek taraflı irade beyanı ile değil de, lehine feragat edilen kişinin de katılımıyla bir sözleşme şeklinde, iki taraflı yapılabileceği (TNB.2008/12 sayılı gen.) ve taraflarca beyan edilecek değer üzerinden nisbi harcın alınması gerektiği bildirilmiştir (TNB. 2009/8 sayılı gen.). İşlem feragatname olduğu için değer taşısa da damga vergisi alınmayacağı bilinmektedir.
Gerek hukuk gerekse ceza davalarında; henüz hak doğmadan veya kendisine karşı suç işlenmeden, haktan ya da şikayet hakkından feragat etmek olanaklı değildir.
Miras bırakanın ölümünden önce yani daha miras açılmadan önce her hangi bir saklı paylı mirasçının tenkis davasından feragat etmesi geçerli değildir. Çünkü henüz miras açılmamış, kendisi mirasçılık sıfatını kazanmamış ve saklı pay hakkı doğmamıştır. Ancak mirasın açılmasından sonra bu hak kullanılabilir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı olan tenkis davası açma hakkı başkasına devir ve temlik edilemez. Saklı paylı mirasçı bu hakkını kullanamadan ölmüşse, yasal mirasçıları kullanabilirler.
Kendisine karşı kovuşturulması şikayete bağlı suç işlenmiş olan kişinin, özgür iradesi ile mahkeme dışında da şikayetinden vazgeçmesinin olanaklı olduğu, Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 4.5.1992, E.7/112 ve 134 sayılı kararı ile belirtilmiştir. İlgilinin ceza davası ile ilgili şikayetten vazgeçmesi noterde de yapılabilir. Şikayetten vazgeçme, hukuk mahkemesine başvurarak tazminat isteme hakkından da vazgeçildiği anlamına gelmemektedir (TCK.73/4). Açıkça ve ayrı ayrı belirtilmek suretiyle hem ceza davasındaki şikayetinden vazgeçebilir, hem de hukuk mahkemesinde tazminat istemekten ve davasından vazgeçebilir. Yasada aksi yazılı olmadıkça, şikayetten feragat onu kabul etmeyen sanığı etkilemez (TCY.73/6). Şikayetten feragatı yapabildiğimize göre, vazgeçmeyi kabulü de yapabiliriz düşüncesindeyim. Feragattan feragat kabul edilmemektedir. Kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda, hüküm kesinleşinceye kadar şikayetten vazgeçme, yasada aksi yazılı olmadıkça davayı düşürür, hüküm kesinleştikten sonra vazgeçme cezanın infazına engel olmaz. Kovuşturulması şikayete bağlı olmayan suçlarda, şikayetten vazgeçmenin hukuksal bir değeri bulunmamaktadır.
Henüz hukuk davası açılmadan ondan feragat edilemez. Davacı feragat etmekle davasındaki talep sonucundan vazgeçmektedir. Feragatın geçerliliği için, karşı tarafın veya mahkemenin kabul etmesine gerek yoktur. Kısmen veya tamamen feragat olanaklıdır. Şarta bağlı feragat geçerli değildir. Hukuk davalarında feragat konusu Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun 9195.maddelerinde düzenlenmiştir. Doğmamış haktan feragat edilemeyeceği kuralına uygun olarak; henüz mahkeme son kararını vermeden, ilamın kendilerine tebliğinden önce, istinaf ve temyiz yoluna başvurmaktan feragat edilemeyeceği belirtilmiştir (HUMK. 426/İ, 432).
Ankara Noter Odası Hukuk Komisyonu 2011 – 2012