Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, bireye geniş hak ve özgürlükler tanınmıştır. Anayasamızın 12. Maddesi, temel hak ve özgürlüklerin devredilemez ve vazgeçilemez olduğunu hükmetmiştir. 13. Mad. ise temel hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlanabileceğini amirdir.

 

TUTUKLU : Hakkındaki soruşturma veya kovuşturma devam etmekle beraber kaçma veya delileri karartma şüphesi gibi nedenlerle tutukevine alınarak hürriyeti kısıtlanan kişidir.

 

HÜKÜMLÜ : Kovuşturma sonucunda hakkındaki mahkümiyet kararı kesinleşen ve verilen ceza süresini doldurmak ya da verilen cezaya katlanmak zorunda olan kişidir.

Tutuklu ve hükümlülerle kimlerin nasıl görüşebileceği kanunla belirtilmiştir. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı hakkındaki 5275 sk. "Avukat ve Noterle görüşme" başlıklı 59/2 mad. İle görüşmenin, bu iş için ayrılan görüşme yerlerinde yapılacağını hükme bağlamıştır.

 

        Tutuklu ve hükümlülerin ziyaret edilmeleri hakkındaki Yönetmeliğin . 22. Maddesi, "hükümlü ve tutuklular,meslek kimliğinin ibraz ve göreviyle ilgili olarak noterle tatil günleri dışında, çalışma saatleri içinde idarenin gözetiminde açık görüş usulü çerçevesinde görüşebilir" demektedir.

 

        Anayasamızın, kişinin temel hak ve özgürlüklerinin ancak kanunla sınırlanabileceğine dair hükümler taşıdığını söylemiştik. Bir şekilde hürriyeti kısıtlanan kişi, en çok vekaletname verebilmek için notere ihtiyaç duyar. Bu konudaki düzenlemeler aşağıdaki gibidir.

 

        Türk Medeni Kanunu 407. madde, " Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza" başlığı altında, bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahküm olan her ergin kısıtlanır. Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başlayacağını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür." hükmünü getirmektedir.

 

        Bu açıklamalar ışığında tutuklular, haklarında herhangi bir kısıtlama getirilmediği için noter aracılığıyla her türlü vekaletnameyi verebilirler, Tutuklular, avukatlar veya yakınları aracılığı ile notere müracaatla içeriği belirtilen vekaletnameyi düzenletebilirler.

 

Bir yıldan az cezalarda hükümlüler, kısıtlanmadıkları için noterden her türlü vekaletnameyi verebilirler.

 

        Haklarında ceza mahkemelerinde sanık sıfatıyla dava açılan mümeyyiz küçüklerin kanuni mümessillerinin rızası olmadan da kendilerini bir vekil ile savunmak üzere bizzat vekaletname düzenletebilecekleri düşünülmektedir. 1992/45 s. Genelge

 

        Mahkemelerce verilen adli para cezalarının infaz usulü ile ödenmemesi halinde, bu ceza her ne kadar özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya çevrilmekte İse de, hak yoksunları bakımından adli para cezasının esas alınması gerekir. Para cezasından çevrilme bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezası bulunan ergin kişiye vasi atanmaz. Ancak para cezası yerine çektirilen hapis süresi 3 yılı., birden fazla hükümle adli para cezalarına mahkümiyet halinde bu süre beş yılı geçmez ve hapis yatılan günlerin dışındaki günlere karşılık gelen paranın ödenmesi durumunda hükümlü hapisten çıkarılmaktadır. 2009/23 s.genelge

 

"Hüküm Özlü" terimi, yerel mahkeme tarafından cezaya çarptırılmış ancak mahkümiyet kararı henüz kesinleşmemiş kişiler İçin kullanılan bir terimdir. Hüküm özlüler, her türlü vekaleti verebilir.

 

Mahkumiyeti bir yıl değil de 12 ay olarak kesinleşenler, vekalet verebilir. Çünkü yasalarımızda bir ay 30 gün olarak hesaplanır.

 

Şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar konusuna gelince:TMK.16.mad. göre, ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızası olmadan borç altına giremezler. Karşılıksız kazanmada ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda bu rıza aranmaz. Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar haksız fiillerinden sorumludurlar.

 

Kişiler, şahsa sıkı sıkıya bağlı haklarda vekalet vererek birtakım haklarını kullanabilirler. Birtakım haklarını da bizzat kullanmak zorundadırlar: Nişanlanma, evlenme gibi kişiye bağlı haklar.

 

A-Noterlerin temsil yetkisi verilmesini kapsayan vekaletname düzenleyebilecekleri veya bu tür vekaletnamelerdeki imzayı onaylayabilecekleri işlemler:

 

-Kazai rüştü talep hakkı (MK. m. 12)

- Şahsiyet haklarına tecavüzün menini talep hakkı (MK. m. 24/25)

-Adının kullanılması çekişmeli olan kişiye tanınan "korumayı" talep hakkı (MK. 26)

-Adın değiştirilmesini İsteme hakkı (MK. m. 27)

-Evlenmenin İptalini talep hakkı (MK. m. 148 vd.)

-Boşanma davası açma hakkı (MK. m. 161 vd.)

-Soy bağının reddi (MK. m. 286)

-Evlenme yoluyla soy bağının kurulmasına itiraz hakkı (MK. m. 294)

-Evlat edinme (MK. m. 305 vd.)

-Evlatlık ilişkisinin kaldırılması (MK, m. 317/318)

-Tanıma (MK. m, 295) (Bu konu doktrinde tartışmalı olmakla birlikte, Yönetim Kurulunca önceki genelgede olduğu gibi bu kısımda belirtilmesine karar verilmiştir.)

-Tanımanın iptalini dava hakkı (MK. m. 297/298)

-Babalık davası açma hakkı (MK. m. 301)

-Genellikle kanuni temsilciye tanınan izin veya icazet verme hakları (Nişanlanma, evlenme, evlat edinme gibi hususlar)

-İstek üzerine kısıtlama talebi (MK. m. 408)

-Manevi tazminat talep hakkı (BK, m. 47/49, MK. m. 25, MK, m. 121)

-Bağışı İptal hakkı (TBK. m. 244“)

-Eşlerden birinin aile konutu İle ilgili kira sözleşmesinin feshedilmesine, aile konutunun devredilmesine veya aile konutu üzerindeki hakların sınırlandırılmasına ilişkin rızası MK. m. 194 Ancak yukarıda belirtilen işlemlerin yapılabilmesinin vekaletnamede özel yetki verilmesi gerekir.

 

B- İradi Temsil Yoluyla Yapılamayacak İşlemler:

-Nişanlanma (MK. m. 118) ve nişanı bozma hakkı (MK. m, 119 vd.)

-Evlenme (MK. m. 124 vd.)

-Zina yapan, hayata kast eden, pek kötü veya onur kırıcı davranışta bulunan eşin affı (MK. m. 161 ve m. 162)

-Eşlerin oturacakları konutu birlikte seçme hakkı (MK. m. 186)

-Eşlere tanınan evlilik birliğini temsil hakkı (MK, m. 188)

-Velayet hakkının kullanılması (MK. m. 335 vd.)

-Ölüme bağlı tasarruf yapma hakkı (MK. m. 502/Ş03; m, 531 vd.)

-Mirastan yoksunlukta miras bırakanın affı (MK. m. 578)

 

Bu bilgilerden sonra ölüme bağlı bir tasarruf olan vasiyetnamenin, bir hükümlü tarafından yapılabileceğini söyleyebiliriz. (1998/22 genelge)

 

Jandarma ya da polis karakollarında herhangi bir sebeple gözaltına alınan ve haklarında hazırlık soruşturması yürütülen şahısların istemleri halinde noter aracılığı İle avukata vekalet vermeleri mümkündür, (1986/9 s.gen)

 

Tutuklu ve hükümlüler, dışarı çıkmadıkları için noterin cezaevinde işlem yapması gerekir, (2000/60 s.genelge.)

 

Yukarıda bilgilere göre noter, kendisine tutuklunun avukatı yada yakınları tarafından iletilen bilgiyi alınca cezaevine giderek mahallinde işlem yapacaktır. Cezaevindeki kişinin hükümlü olup olmadığını, hükümlü ise cezasının kesinleşip kesinleşmediğini, hükümlülüğün süresini ve işlemin şahsa sıkı sıkıya bağlı haklarla ilgili olup almadığını araştırmak zorundadır.

 

Cezaevi yetkililerinin, kişinin cezasının ne olduğuna dair İmzasını alır. İlgilinin kimliği olmasa dahi (Tapuda işlem yapmayı gerektiren vekaletnameler, ilgilinin kimliğinin eklenmesi zorunlu olan banka, araç satış gibi işlemler hariç) cezaevi görevlisinin tanıklığı ile kimlik tasdiki yaparak avukat vekaletnamesi düzenlenmesi mümkündür.

 

Sincan 5. Noteri

Güler Türksev

---