Mali Danışmanlık – 88-6359

Ankara, 26.03.2009

Özü: Finansal kiralama sözleşmesinin sonunda devir işleminde değer hak

 

G E N E L G E

( 13 )

 

........................ NOTER ODASI BAŞKANLIĞINA

........................ NOTERLİĞİNE

 

           İLGİ: a) 01.10.1991 günlü ve Gen.Sek. 10188 (1991/67) sayılı,

                    b) 21.09.1994 günlü ve Gen.Sek. 11867 (1994/56) sayılı,

                    Genelgelerimiz.

           Finansal Kiralama süresinin sonunda kiralama konusu taşıtın mülkiyetinin kiracıya devri ile ilgili işlemlerde damga vergisi ve harç uygulamasına dair 1991/67 ve 1994/56 sayılı genelgelerimizin tatbikatında ortaya çıkan sorunlar yönünden Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilen yazımızda;

“Motorlu nakil vasıtaları ve iş makinalarının, kiracı-kiralayan arasında mevcut kiralama sözleşmelerinin şartlarının yerine getirilmesini müteakip, kiracıya mülkiyetinin intikal etmesi için yapılan kesin satış sözleşmelerinde, bilhassa iş makinalarının devrinde satıcı-alıcı arasındaki beyan değerinin dikkate alınmakta olduğu, ilgililerin beyanlarına uyularak yapılan bu nevi işlemlerde Adalet Bakanlığı müfettişlerince farklı yönde yorum yapıldığı, beyan değerinin kabul edilmeyip rayiç değer araştırmasına gidildiği ve telafisi mümkün olmayan vergi ve cezaya sebebiyet verildiği, bu durumun gerek noter gerekse iş sahipleri bakımından sorun yarattığı belirtilerek, bu konuda Başkanlığınızdan görüş alınması talep edilmektedir.

           Finansal kiralamaya konu olan motorlu kara taşıtlarının kiralama süresi sonundaki devir işlemlerinde uygulanacak harç ve damga vergisi prensipleri yönünden tayin olunan Başkanlığınız görüşlerinde;

1- Adalet Bakanlığına gönderilen 08.08.1994 tarih ve 53276 sayılı yazınızda, finansal kiralama sözleşmesinin süresinin bitiminden sonra kiralamaya konu malın kiralayana teslimi sırasında yapılacak devir işleminin noterlikte gerçekleştirileceğine dair 3226 sayılı Kanunda herhangi bir hüküm bulunmadığı, tarafların isterlerse devir işlemini noterlikte gerçekleştirebilecekleri gibi haricen kendi aralarında da yapabilecekleri, devir işleminin noterlikte yapılması halinde, kiralama ve devre konu aracın aynı ile ilgili olarak karşılıklı veya tek taraflı bir taahhüdün yer alması halinde, söz konusu kağıtlarda 492 sayılı Kanununun 43 üncü maddesine 3689 sayılı Kanunla eklenen fıkra hükmü gereğince, bu aracın kasko sigortasına esas değerinden aşağı olmamak üzere bir değer gösterilmesi ve bu değer üzerinden nispi harç ve damga vergisi tahsil edilmesi gerektiği, ancak, devrin bu neviden bir taahhüde konu olmayıp, aracın geri verilmesi esaslarının düzenlenmesi ile ilgili olması halinde değer gösterilmesi mecburiyeti olmayacağından, bu işlemden ve bu işlem nedeniyle düzenlenen kağıttan maktu harç ve damga vergisi alınacağı ifade edilmektedir.

2- Birliğimize gönderilen 16.09.1991 günlü ve 63977 sayılı yazınızda, 17 Seri Nolu Harçlar Kanunu Genel Tebliğine istinaden, motorlu kara taşıtlarının noterliklerde gerçekleştirilen alım, satım ve taahhüt işlemlerinde nispi noter harcına matrah olmak üzere asgari değer gösterilmesi esası getirildiği, buna göre, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu gereğince düzenlenen motorlu kara taşıtlarının, kiralama sözleşmelerinin süresinin bitimini takiben, kiralanan taşıtların kat’i mülkiyetinin kiracıya intikali sırasında yeniden düzenlenen satış sözleşmesinde (devir işleminde), söz konusu aracın kasko sigortasına esas değerinden aşağı olmamak üzere değer gösterilmesi gerektiği, finansal kiralama sözleşmesinin ayrı olarak düzenlenen ve 3226 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinde öngörülen muafiyet hükmünün kapsamı dışında kalan devir mukavelesinin damga vergisi ve harçtan istisna edilmesinin mümkün olmadığı bildirilmiştir.

Yukarıda belirtilen görüşler incelendiğinde motorlu kara taşıtlarının finansal kiralama süresi sonunda kiracıya devrine dair işlemlerde tatbiki gereken harç ve damga vergisi yönünden iki farklı uygulama bulunmaktadır

Bu bakımdan da Yönetim Kurulumuzun 09.07.2007 günlü toplantısında varılan sonuç gereğince uygulama birliğinin temini için Başkanlığınıza müracaat edilmesi gereği doğmuştur.

           Ayrıca, finansal kiralama yoluyla alınan iş makinalarının mülkiyetinin, sözleşmenin süresinin bitiminden sonra kiracıya teslimi sırasında yapılacak devir işleminin noterlikte yapılması halinde uygulanacak harç ve damga vergisi prensipleri yönünden de yukarıda açıklanan kanun maddeleri ve Bakanlığınız görüşleri karşısında tereddüte düşülmektedir.

           Bu husus Adalet Bakanlığı Müfettişlerince yapılan teftişlerde de problem kaynağı olmaktadır.

           Şöyle ki, kiralama süresi sonunda yapılan devir işlemlerinde, örneğin dört yıl önce düzenlenen ilk kiralama işleminin yapıldığı tarihteki proforma fatura değerinin, bazen de ödenen kira bedelleri toplamının  iş makinasının nihai devir değeri olarak alınması gerektiği ileri sürülerek noterlikler hakkında cezalı tarhiyatlara sebebiyet verilmektedir.

           Bu nedenlerle, finansal kiralamaya konu olan ve kiralama süresi sonunda kiracıya devir işlemleri noterliklerde yapılan;

a)    Motorlu kara taşıtları yönünden, devir işleminde kasko sigortasına esas değerin gösterilmesinin gerekip gerekmediği,

b)    İş makinaları yönünden değer gösterilmesinin gerekmesi halinde, bu değerin ne olacağı ve hangi kriterlere göre tespit edileceği,

hususlarının Başkanlığınızca tetkiki ile tayin olunacak görüşünüzün Birliğimize bildirilmesini arz ederim.”

           şeklinde talepte bulunulmuştur.

           Gelir İdaresi Başkanlığından cevaben alınan ve Yönetim Kurulumuzun 19.03.2009 günlü toplantısında görüşülen 13.02.2009 günlü ve 16382 sayılı yazıda da;

          “İlgide kayıtlı yazılarınızda, finansal kiralama sözleşmesine konu motorlu kara taşıtlarının kira süresi sonunda kiralayana devrine ilişkin satış sözleşmesinde (devir işleminde), aracın kasko sigortasına esas değerinin gösterilmesinin gerekip gerekmediği, ayrıca finansal kiralama yoluyla alınan iş makinasının mülkiyetinin kira süresi sonunda kiralayana teslimi sırasında noterliklerde yapılacak devir işleminde değer gösterilmesi halinde bu değerin ne olacağı ve hangi kriterlere göre tespit edileceği hususunda Başkanlığımız görüşü istenilmektedir.

           Bilindiği üzere, 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 42 nci maddesinde, “Değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (2) sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlık esastır.

           Menkul ve gayrimenkul mallar alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesi mecburidir....”

denilmiştir.

           Aynı Kanunun 43 üncü maddesinde ise motorlu kara taşıtlarının noterliklerde gerçekleştirilen alım, satım ve taahhüt işlemlerinde alınacak nispi harca matrah olmak üzere gösterilecek değerin, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğince yayımlanan kasko değer listelerinde, motorlu kara taşıtlarının cinsi, markası, tipi, modeli ve yaşı itibariyle yer alan sigorta prim değerinden az olamayacağı hükme bağlanmıştır.

           Anılan maddelerin incelenmesinden de görüleceği üzere, menkul ve gayrimenkul malların alım, satım, taahhüt ve rehne konu işlemlerini kapsayan her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin zorunlu olduğu, motorlu kara taşıtlarının noterliklerde yapılacak alım, satım ve taahhüt ile ilgili işlemlerinde ise kasko değerinin esas alınacağı belirtilmiştir. Ancak, iş makineleri kasko değer listelerinde yer almamaktadır.

           Öte yandan, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunun 5 inci maddesinde, finansal kiralama sözleşmesinin konusuna her türlü menkul veya gayrimenkul malların girebileceği, 9 uncu maddesinde, finansal kiralama konusu malın mülkiyetinin kiralayan şirkete ait olacağı ancak tarafların sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının, malın mülkiyetini satın alma hakkına haiz olacağını kararlaştırabilecekleri, 30 uncu maddesinin 1 inci fıkrasında da sözleşmenin her türlü vergi, resim ve harçtan istisna olacağı belirtilmiştir.

           Buna göre, 3226 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin 1 inci fıkrasında yer alan muafiyet hükmü finansal kiralama sözleşmesi kapsamında kiralanan malın sözleşmede belirtilen süre sonunda kiracıya devri ile ilgili olarak düzenlenen devir sözleşmesini kapsamadığından, düzenlenen sözleşmenin damga vergisine ve yapılacak işlemlerin harca tabi tutulması gerekir.

           Bu itibarla;

           1- Finansal kiralama sözleşmesi kapsamında motorlu kara taşıtının finansal kiralama sözleşmesinin sona erdiği tarihte kiracıya devri ile ilgili olarak noterde düzenlenecek devir sözleşmesinin, motorlu kara taşıtının kasko sigortasına esas değerinden aşağı olmamak üzere değer gösterilmesi ve bu değer üzerinden,

           2- Finansal kiralama sözleşmesi kapsamında kiralanan iş makinasının finansal kiralama sözleşmesinin sona erdiği tarihte kiracıya devri ile ilgili olarak noterde düzenlenecek devir sözleşmesinin, finansal kiralamaya konu malın taraflarca gösterilecek devir bedeli üzerinden,

           488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-1 bölümü gereği nispi damga vergisine, 492 sayılı Kanuna bağlı (2) sayılı tarifenin I/1 pozisyonu gereğince de nispi harca tabi tutulması gerekmektedir.”

           denilmektedir.

           Bu görüşe göre harç ve damga vergisi tatbikatında;

          a) Finansal kiralama konusunun motorlu taşıt olması halinde kiralama sonundaki devir işleminde taşıtın devir tarihindeki kasko sigortası değerinden aşağı olmamak üzere bir değer gösterilmesi uygulamasında herhangi bir değişiklik yoktur.

          b) Finansal Kiralama konusunun iş makinası olması halinde ise kiralama sonundaki devir işleminde taraflarca beyan olunacak devir bedeli esas alınacaktır.

           Gelir İdaresi Başkanlığı görüşünde iş makinalarının ilgililerce beyan edilecek değeri yönünden beyan dışında başka bir kriter öngörülmemiştir.

           Bilgi edinilmesini ve gereğinin buna göre yapılmasını rica ederim.

           Saygılarımla,

                                                                                                               BAŞKAN

                                                                                                             Hasan YENİ

                                                                                                        (İstanbul 28.Noteri)

---