Ankara, 11.2.1993

Özü: Boşanmanın mali sonuçlana ilişkin sözleşmeler değer gösterilmesi zorunlu kağıtlardan olmayan böyle bir sözleşmenin maktu damga vergisine ve maktu harca tabi tutulması gerekmektedir.

 

GENELGE (10)

 

................................................... NOTER ODASI BAŞKANLIĞINA

................................................... NOTERLİĞİNE

 

Bir sorumuz üzerine Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünden gönderilen 1.2.1993 tarih ve 4318 sayılı yazıda:

 

"İlgi yazınız ekinde bulunan, Hendek Noterliğinin 15.5.1992 gün ve 1992/90 sayılı yazılarının ekinde bulunan ve taraflarca ilgili noterliğe düzenlenmek üzere getirilen, Medeni Yasanın 134/4 ve 150/5. maddelerine dayanan boşanmalarla ilgili, tarafların mahkemece boşanmalarına karar verilmesi halinde, tarafların karşılıklı olarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmayacakları, tüm eşyalarının rızai olarak paylaşmış ve karşılıklı isteklerinin olmayacağı, taşınır ve taşınmaz mal, ziynet eşyası ile nişan ve düğün hediyesi ile ilgili karşılıklı olarak hiçbir istemlerinin olmayacağı, müşterek çocuklarının velayet hakkının taraflardan birine verileceğine ilişkin rızai sözleşme düzenlenmek istemeleri halinde ne gibi işlem yapılacağı hususu ile bunlardan harç ve damga vergisi alınmasına ilişkin Bakanlığımız görüşü sorulmaktadır.

 

Bilindiği gibi 1512 sayılı Noterlik Yasasının 60. maddesi noterlerin genel olarak yapacakları işleri, (1- Yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nev'i hukuki işlemleri düzenlemek, 2- Kanunlarda resmi olarak yapmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan bütün hukuki işlemleri bu kanun hükümlerine göre yapmak, 3- Gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi yapmak, 4- Bu kanuna uygun olarak dışarıda yazılıp getirilen kağıtların üzerindeki mühür veya herhangi bir işareti veya tarihi onaylamak, 5- Bu kanun hükümlerine göre yapılan işlemlerin dairede kalan asıl veya örneklerinden veya getirilen kağıtlardan örnek çıkarıp vermek, 6- Belgeleri bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevirmek, 7- Protesto, ihbarname ve ihtarname göndermek, 8- Kanunen tescili gereken işlemleri tescil etmek, 9- Bu ve diğer kanunlarla verilmiş sair işleri yapmak) şeklinde açıklamaktadır.

 

Sorulan hususlar ise aynen şunlardır:

1- Taraflar karşılıklı olarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmayacaktır.

 

2- Ev eşyaları ile şahıslara ait eşyalar rızaen paylaşılmış olup, bu hususta her iki tarafın da istek ve talebi olmayacaktır.

 

3- Menkul ve gayrimenkul, ziynet eşyası ile nişan ve düğün hediyesi ile ilgili karşılıklı olarak hiçbir istem yoktur.

 

4- Müşterek evlilikten doğan..........................ın velayet hakları......................ya bırakılacaktır.

 

Medeni Yasanın 150. maddesinin 5. bendinde, (boşanma veya ayrılığın fer'i hükümlerine dair iki taraf arasında akdedilen mukavelat, hakimin tasdikine iktiram etmedikçe muteber olmaz.) hükmü yer almaktadır.

 

Medeni Yasa boşanmanın mali yönden hukuki sonuçlarının 143, 144, 145 ve 146 ncı maddeleri ile 150 nci maddesinin 5 inci bendi hükümleri ile düzen altına almıştır. Buna göre, taraflarca kararlaştırılıp Medeni Yasanın 150/5 inci maddesi gereğince, boşanma yargıcı tarafından hüküm altına alınması gereken yoksulluk nafakasının, tarafların iradeleri ile bağlı olmaksızın yargıç tarafından bizzat karara bağlanması zorunludur.

 

Dolayısıyla tarafların karşılıklı olarak maddi ve manevi tazminat talepleri, eşyalar konusundaki rızai paylaşmalar, taşınır ve taşınmazlar ile ziynet eşyası vb. ilgilendiren hususlardaki anlaşmalarına ilişkin noterlikte yapılan sözleşmelerin, Medeni Yasanın 150/5. maddesi hükmü gereği yargıç tarafından tasdikinin gerekmesine göre, bu hususlarla ilgili olarak noterliklerin sözleşme düzenlemelerinde yasal bir sakınca söz konusu olmayacaktır.

 

Ancak müşterek evlilikten doğan çocukların velayet hakkının kullanımında, 1512 sayılı Noterlik Yasasının 60 ıncı maddesinde yer alan, (yapılması yasayla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nev'i hukuki işlemleri düzenlemek) biçimindeki düzenlemeyi gözönünde tutmak gerekir. Velayet hakkını düzenleyen Medeni Yasanın 148 inci maddesinin 1 inci fıkrasında, (.....hakim ana ve babayı dinledikten sonra velayet hakkının kullanılmasına ve ana baba ile -çocuklar arasındaki şahsi münasebetlere dair iktiza eden tedbirleri ittihaz eyler) kuralı karşısında, Medeni Yasanın 150 nci maddesinin 5 inci bendi hükmünü değil, konuyu direkt düzenleyen 148 inci maddeyi dikkate almak gerekir.

 

Tüm bu nedenlerle velayet hakkının tespitinde yargıcın yetkili olduğunu kabul etmek gerekmektedir.

 

Sorulan bir diğer husus da, bu evraktan harç ve damga vergisinin nasıl alınacağıdır.

 

Bilindiği üzere, 492 sayılı Harçlar Yasasının 42 nci maddesinde, değer veya ağırlık ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde 2 sayılı tarifede yazılı değer veya ağırlık esastır. Taşınır ve taşınmaz mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nev'i sözleşme, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesinin zorunlu olduğu, yasaya bağlı 2 sayılı tarifenin I/I bendinde de, belli bir meblağı ihtiva eden her nev'i senet, mukavelename ve kağıtlardan beher imza için binde 0.50 oranında harç alınacağı hükme bağlanmıştır.

 

Öte yandan, 488 sayılı Damga Vergisi Yasasının 1 inci maddesinde, bu yasaya ekli 1 sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, bu yasadaki kağıtlar kavramının, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret -konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilecek olan belgeleri ifade edeceği, aynı yasaya ekli 1 sayılı tablonun l. Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün I/a fıkrasın da ise belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin binde 5 oranında damga vergisine tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.

 

Yazınız ekinde gönderilen boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin sözleşmede, karşılıklı taahhütler söz konusu olmakla beraber, yukarıda belirtilen yasa hükümlerinde dile getirilen anlamda; taşınır ve taşınmaz malın aynına yönelik taahhütler söz konusu olmayıp, evli eşlerin boşanmaları halinde, taraftarın boşanmadan sonra mali açıdan çıkan sonuçlarla ilgili karşılıklı olarak uymaları gerekli kuralların belirlendiği bir sözleşme niteliğindedir.

 

Tüm bu nedenlerle düzenlenmiş biçimi ve içeriği bakımından değer gösterilmesi zorunlu kağıtlardan olmayan böyle bir sözleşmenin maktu damga vergisine ve maktu harca tabi tutulması gerekmektedir.

 

Fakat söz konusu sözleşmelerin örnek metinde yer alan hususlardan ayrı ve bunlara ilaveten taşınır veya taşınmaz bir malın aynına veya bir değere ilişkin taahhüdü içerecek biçimde düzenlenmesi durumunda, nispi damga vergisi ve harç uygulamasına tabi tutulacağı kuşkusuzdur." denilmektedir. Bilginizi ve benzeri işlemlerde buna göre işlem ifasını rica ederim. Saygılarımla,

 

Türkiye Noterler Birliği

BAŞKANI

M. Muhsin BİLGE

(Beyoğlu 23. Noteri)

---